Na Kaszubach popularnymi daniami na wigilijnych stołach były kluski z makiem, kapusta z grzybami oraz zupa z suszu owocowego

W wielu miejscach na Kaszubach do dziś kultywowane są dawne zwyczaje. Choć trudno sobie wyobrazić, by zamiast choinki (która przywędrowała na Kaszuby dopiero w 19 w.) w centralnym punkcie domu znajdował się snop zboża. Dawniej symbolizował on obfitość.

Współcześni kolędnicy dość blado wypadają przy tradycyjnych, kaszubskich gwiżdżach. Udając się do sąsiadów odgrywano prawdziwe show. Bywało, że domy odwiedzał cały pochód liczący od kilkunastu do kilkudziesięciu osób przebranych za symbolizujące dostatek, zdrowie I płodność zwierzęta. Do drzwi pukali: koza, niedźwiedź, baran, byk czy bocian, prowadzone przez Cygana. Oczywiście szły one w towarzystwie:

• Dziada,
• Baby,
• Panny Młodej,
• Kominiarza,
• Żyda,
• Diabła,
• Śmierci,
• Małpy.

Domy obchodzili też Trzej Królowie z Gwiazdą i kolędnicy z szopką. Orszaki kolędników do dziś można spotkać w niektórych kaszubskich miejscowościach.

- Wigilijny jadłospis zamożniejszych Kaszubów opierał się na rybach w przeróżnych postaciach - podkreślają pracownicy Muzeum - Kaszubskiego Parku Etnograficznego we Wdzydzach. - Na stołach pozostałych mieszkańców Kaszub posiłki były dużo skromniejsze. Popularnymi daniami na wigilijnych stołach były kluski z makiem, kapusta z grzybami oraz zupa z suszu owocowego. Ze słodyczy najczęściej pieczono orzechy ze startej marchwi.

W zależności od okresu historycznego, znane są różne sposoby dekorowania domów w okresie świąt Bożego Narodzenia. W wielu chałupach umieszczano snopy słomy, które symbolizowały obfitość. Kaszubi wierzyli, że w ten sposób zapewnią sobie dobrobyt.

- W izbach zawieszano także pająki - przestrzenne konstrukcje wykonane ze słomy, bibuły i nici - mówią pracownicy Muzeum. - Pojawienie się na Pomorzu choinki datuje się na połowę XIX w. Początkowo występowała wyłącznie w zamożnych mieszczańskich domach i bogatych dworach. W późniejszym okresie upowszechniła się również na wsiach. Choinkę chętnie przystrajano ręcznie wykonanymi dekoracjami: słomianymi i papierowymi łańcuchami, a następnie „anielskimi włosami”. Popularnymi ozdobami były również wycinane z opakowań serduszka oraz aniołki, a także ptaszki z papieru i bibuły.

Często na drzewkach zawieszano również rajskie jabłuszka, cukierki i ciastka. Najpóźniej na choinkach pojawiły się bombki w kształcie mikołajów, aniołków, grzybków, sopelków, a także powszechnych obecnie okrągłych bombek. Tradycyjną ozdobą były również świeczki, które zastąpiono popularnymi lampkami elektrycznymi.

W literaturze znajdujemy informacje o podarkach wręczanych dzieciom. Im rodzina była skromniejsza, tym skromniejsze były prezenty. Mogły to być wełniane skarpetki, proste drewniane zabawki i łakocie. Niekiedy dzieci musiały zadowolić się tzw. bunter tellerami, czyli talerzykami, na których układano cukierki, orzechy, ciastka i jabłka. A czasami tylko słodyczami z choinki, a czasami, niestety, niczym.

Wielu Kaszubów podczas wigilijnej nocy otaczało zwierzęta szczególną uwagą. Nie tylko ze względu na to, że mówiły one ludzkim głosem, ale również z powodu przekonania, że poczęstowanie ich wigilijnymi potrawami lub opłatkiem sprawi, że zwierzęta będą się dobrze chowały.

Kaszubi dbali o to, aby bogato udekorować choinkę, co miało zapewnić im dostatek w nadchodzącym roku. Znany był także zwyczaj rzucenia na podłogę suchego grochu, które miało zapewnić mieszkańcom pomyślność w nadchodzącym roku. Poza tym w świątecznym okresie dbano również o drzewa, które obwiązywano powrozem bądź opukiwano siekierą, wierząc, że dzięki temu obfito obrodzą.

Bożonarodzeniowe tradycje na Kaszubach można poznać w Muzeum - Kaszubskim Parku Etnograficznym we Wdzydzach. Pracownicy przygotowali obrzędowy wystrój chałup, dworów i kościoła. Zapraszają do obejrzenia tradycyjnych przygotowań świątecznych w gburskich chałupach i szlacheckim dworze.

GÒDË - BOŻE NARODZENIE NA KASZUBACH

Do 27 stycznia 2023 r. Muzeum zaprasza do obejrzenia tradycyjnych przygotowań świątecznych w gburskich chałupach i szlacheckim dworze. Zwiedzanie z przewodnikiem odbywa się od poniedziałku do piątku (z wyjątkiem 26 grudnia i 6 stycznia) o każdej pełnej godzinie - 10:00, 11:00, 12:00, 13:00 i 14:00.

Nabożeństwa w kościele ze Swornegaci w okresie świąteczno-noworocznym (wstęp bezpłatny):

• 25 grudnia - 11:30 / 26 grudnia - 8:00
• 1 stycznia - 11:30 / 6 stycznia - 8:00

Do 5 stycznia 2023 r. w trakcie zwiedzania poznacie tradycyjne adwentowe i bożonarodzeniowe zwyczaje i wróżby oraz wysłuchacie opowieści o kaszubskich kolędnikach. Między adwentem, a świętem Trzech Króli, prastarym zwyczajem po wsiach wędrowali zamaskowani przebierańcy zwani m.in. DZIADAMI, GWIAZDKAMI, GWIAZDORAMI, GWIZDAMI, GWIŻDŻAMI, MIKOŁAJAMI, PANESZKAMI. Tak pisał o nich w 1911 r. Izydor Gulgowski: „Przebierają się za niedźwiedzie, wielbłądy, kozły, bociany, kominiarzy, gwiazdorów, ciągną od domu do domu i urządzają różnego rodzaju żarty. Dzieci muszą odmówić modlitwy. Kto zna swoją lekcję, zostanie pochwalony i dostanie orzechy i jabłka. Wałkonie dostają rózgą."

Zwiedzanie z przewodnikiem odbywa się od poniedziałku do piątku (z wyjątkiem 26 grudnia i 6 stycznia) o każdej pełnej godzinie - 10:00, 11:00, 12:00, 13:00 i 14:00.

W grudniu Muzeum zaprasza na warsztaty "Boże Narodzenie na Kaszubach", podczas których poznacie dawne świąteczne obrzędy i zwyczaje, dowiecie się skąd przywędrowała na Pomorze choinka, a także nauczycie się własnoręcznie wykonywać tradycyjne ozdoby choinkowe.

Zajęcia od poniedziałku do piątku, od godz. 10:00 do 15:00 (z wyjątkiem 26 grudnia i 6 stycznia).