Niezwykły powrót do lat 70. w chałupie z Garcza. Warto odwiedzić Muzeum - Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach!

Uroczystego otwarcia chałupy z Garcza dokonała Katarzyna Kulikowska, dyrektor Muzeum - Kaszubskiego Parku Etnograficznego. Budynek zamieszkiwały trzy pokolenia rodziny Formellów. Po śmierci Brunona Formelli w 1977 r., ostatniego, samotnego właściciela zagrody, kupiony wcześniej obiekt rozebrano i przeniesiono do muzeum. Wnętrze oraz otoczenie budynku odtworzono w formie z lat 70. XX w.

Krewni właściciela chałupy, Brunona Formelli, z zainteresowaniem i uznaniem wypowiadali się o wnętrzu obiektu, wspominali, oglądali archiwalne zdjęcia.

Chałupa z Garcza jest drugim obiektem otwartym w tym roku w Muzeum - Kaszubskim Parku Etnograficznym im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach. Na początku lutego uroczyście oddano tam do zwiedzania chałupę z Porąbu.

Jak informuje portal samorządu woj. pomorskiego, chałupa została wybudowana w 1828 r. na terenie Kaszub środkowych w miejscowości Garcz. Wyróżniała się nowoczesną formą spośród tradycyjnej zabudowy wsi i była położona poza jej ścisłym centrum, przy bocznej drodze odchodzącej od głównego traktu na trasie Chmielno-Sianowo. Jej fundatorem był Franciszek Marszałkowski, zamożny mieszkaniec wsi, przedstawiciel warstwy wolnych chłopów, który odziedziczył gospodarstwo po przedwcześnie zmarłym ojcu.

- Franciszek Marszałkowski ożenił się z niejaką Anną Kwidzińską, a ich córka wyszła za mąż za Michała Formellę z Miechucina. Po nich chałupę zamieszkiwały jeszcze dwa pokolenia Formellów. Ostatnim właścicielem był żyjący samotnie Brunon Formella, który według przekazów dalszej rodziny sam gospodarował na 40 ha ziemi oraz zajmował się będącymi w gospodarstwie zwierzętami - informuje Sonia Klein-Wrońska, kustoszka z Muzeum we Wdzydzach.

Przez lata dom wielokrotnie przebudowywano, zmieniając wygląd pomieszczeń. Najważniejszą zmianą była likwidacja dużego komina i sieni frontowej na rzecz kuchni z obszernym ceglanym piecem chlebowym i murowaną kuchnią kaflową z obszernym okapem. Natomiast likwidacja wnęk paleniskowych w poszczególnych pomieszczeniach stworzyła możliwość wbudowania w owe wnęki szaf i szafek ściennych.

Chałupę z Garcza kupiono w 1976 r., a rok później rozebrano i przewieziono do muzeum we Wdzydzach. Elementy konstrukcyjne zostały poddane dezynsekcji środkami chemicznymi, a następnie zostały składowane pod zadaszeniem z dostępem powietrza. Tam zabytkowy obiekt czekał 46 lat na odbudowę. Stało się to możliwe dopiero w 2023 r. dzięki dofinansowaniu z samorządu województwa pomorskiego w wysokości 950 tys. złotych.

- Dużym wyzwaniem dla pracowników naszego muzeum było odtworzenie wnętrza budynku z czasów zamieszkiwania tam ostatniego właściciela. Dokonano tego na podstawie dokumentacji fotograficznej wykonanej w latach 1976-1977, czyli wówczas, gdy kupiono obiekt - dodaje Sonia Klein-Wrońska. - Wyposażenie wnętrza jest w 80 proc. oryginalne. Tapety oraz wzory malowane na ścianach zostały odtworzone ze zdjęć.

Warto podkreślić, że chałupa z Garcza z wyposażeniem z lat 70. XX w., obok chałupy ze Zdrójna (również z lat 70.) oraz kiosku Ruch-u z Dziemian (lata 80.), prezentuje jedno z młodszych wnętrz.

Początki Muzeum we Wdzydzach sięgają 1906 r. Jego twórcy Teodora i Izydor Gulgowscy byli założycielami, wówczas pierwszego na ziemiach polskich, muzeum na wolnym powietrzu. Urządzili je w XVIII – wiecznej gburskiej chałupie, którą odkupili od miejscowego gospodarza - Michała Hinca. Tam zgromadzili, typowe dla tego czasu, sprzęty domowe i gospodarskie oraz cenną kolekcję złotem haftowanych czepców, obrazów malowanych na szkle i ceramiki.

Naukowa działalność i społeczne pasje Założycieli Muzeum spowodowały także rozwój miejscowego rękodzieła i odkryły piękno kaszubskiej sztuki ludowej, które tkwi w misternych korzennych plecionkach i wielobarwnych wdzydzkich haftach.

Obecnie, już ponad 100-letnie Muzeum to 22 ha obszaru położonego nad brzegiem jeziora Gołuń zabudowanego obiektami regionalnej architektury. Chałupy, dwory, szkoła, kuźnia, karczmy, wiatraki, kościoły, budynki gospodarcze i warsztaty rzemieślnicze - ponad 50 obiektów z Kaszub, Kociewia i Borów Tucholskich świadczą o różnorodności budownictwa wiejskiego z okresu od XVII do XX wieku. Wiernie odtworzone wnętrza wraz z autentycznym wyposażeniem, czasowo uruchamiane urządzenia gospodarcze i przemysłowe nadają temu miejscu niezwykły klimat, spotęgowany malowniczym położeniem i walorami otaczającej przyrody.

Od listopada do marca muzeum będzie otwarte od godz. 10:00 do 15:00, od poniedziałku do soboty. W tym okresie będzie można zwiedzać muzeum z przewodnikiem, którego usługa zostanie wliczona w cenę biletu. Zwiedzanie z przewodnikiem będzie możliwe od poniedziałku do piątku o każdej pełnej godzinie - 10:00, 11:00, 12:00, 13:00 i 14:00.

W październiku - od poniedziałku do niedzieli, w godzinach od 9:00 do 16:00.

UWAGA: 30 minut przed zamknięciem muzeum kasa nie sprzedaje biletów.

NORMALNY
22 zł

ULGOWY
16 zł

• - uczniowie, studenci, nauczyciele i wykładowcy;
• - osoby powyżej 65. roku życia, emeryci i renciści;
• - osoby fizyczne odznaczone odznaką „Za opiekę nad zabytkami”, odznaką honorową „Zasłużony działacz kultury”, odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” lub wyróżnionym tytułem honorowym „Zasłużony dla Kultury Narodowej”;
• - kombatanci.

SPECJALNY
10 zł

• - osoby niepełnosprawne wraz z opiekunami;
• - członkowie klubów związanych z Muzeum umową;
• - okaziciele Karty Dużej Rodziny;
• - osoby objęte opieką Ośrodków Pomocy Społecznej.

BEZPŁATNY
0 zł

• - nauczyciele, opiekunowie oraz przewodnicy grup minimum 21-osobowych;
• - osoby fizyczne odznaczone Orderem Orła Białego, Orderem Wojennym Virtuti Militari lub Orderem Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”;
• - pracownicy muzeów wpisanych do Państwowego Rejestru Muzeów;
• - członkowie Międzynarodowej Rady Muzeów (ICOM) lub Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków (ICOMOS);
• - członkowie Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce;
• - posiadacze Karty Polaka, o których mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz. U. z 2018 r. poz. 1272 i 1669);
• - dzieci do lat 7;
• - weterani i weterani poszkodowani;
• - obywatele Ukrainy.

PRZEWODNIK

• 150 zł
• za 1,5 godz. Na specjalne zamówienie.
• Dla grup liczących nie więcej niż 40 osób.